Ψυχοθεραπεία & Ψυχόδραμα
Μέσω της ψυχοδραματικής σκηνής, ο θεραπευόμενος, μπορεί να αναβιώσει τις εμπειρίες του, τις εσωτερικές δυσκολίες του καθώς και τα εμπόδια στην επικοινωνία του με τους άλλους ανθρώπους και τις σχέσεις του γενικότερα, οικογενειακές, εργασιακές, ερωτικές, φιλικές. Μπορεί να γνωρίσει καλύτερα τον εαυτό του, να επανεκτιμήσει τους μαθημένους τρόπους της συμπεριφοράς του και να αντιληφθεί τους ρόλους που έχει αποκτήσει κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Τι είναι το ψυχόδραμα;
Το ψυχόδραμα είναι μια ψυχοθεραπευτική τεχνική, εμπνευσμένη από τον Jakob Moreno. O Moreno, ίδρυσε το ψυχόδραμα στη Βιέννη στις αρχές του 1900 και το περιέγραψε ως “μια επιστημονική εξερεύνηση της αλήθειας διαμέσου της δραματικής μεθόδου”.
Το ψυχόδραμα είναι μια θεραπευτική διαδικασία, κατά την οποία μπορούμε να εξασκηθούμε για την πραγματική μας ζωή, χωρίς να επιβάλλεται τιμωρία για λάθη. Η ζωή είναι γεμάτη από καταναγκαστικές συμμορφώσεις. Αναγκαζόμαστε να ζούμε πολλές φορές με τρόπο που δεν αφορά στις πραγματικές επιθυμίες μας. Διαμορφώνουμε έτσι κάποιους ρόλους από τους οποίους δεν μπορούμε εύκολα να ξεφύγουμε και αισθανόμαστε πως χάνουμε τον εαυτό μας. Λέγεται πως σε μια συνάντηση του Freud με τον Moreno, o Μoreno είπε στον Freud πως “εσύ εξηγείς τα όνειρα των ανθρώπων , ενώ εγώ τους βοηθάω να τα κάνουν πραγματικότητα”
Πως λειτουργεί θεραπευτικά το ψυχόδραμα;
Το ψυχόδραμα είναι κατά βάση μια ομαδική ψυχοθεραπευτική τεχνική. Παρόλα αυτά λειτουργεί εξαιρετικά και στις ατομικές συνεδρίες (Μονόδραμα). Μέσω του ψυχοδράματος το άτομο μπαίνει σε δράση. Η ψυχοδραματική συνεδρία αποτελείται από τρία μέρη: την “προθέρμανση”, ή (το ζέσταμα), τη “δράση” και την “ανταλλαγή”.
Ψυχοδραμα
Τα στάδια του ψυχοδράματος
1
Η Προθέρμανση ή το ζέσταμα
Στη φάση αυτή τα μέλη της ομάδας προετοιμάζονται, δημιουργώντας ένα πλαίσιο ασφάλειας. Με αυτόν τον τρόπο το άτομο αρχίζει να εμπιστεύεται τον σκηνοθέτη, τα άλλα μέλη αλλά και την ίδια τη διαδικασία. Μέσω της προθέρμανσης, τα μέλη αρχίζουν να γνωρίζονται μεταξύ τους με διάφορες τεχνικές. Για παράδειγμα, τα μέλη με την υπόδειξη του θεραπευτή, ενώνονται σε μικρότερες ομάδες, σύμφωνα με την ηλικία τους, τον τόπο καταγωγής τους, κλπ. Όταν ο χώρος και η διαδικασία αγκαλιάσει το άτομο, μπορεί να νιώσει πως μπορεί να εκφράσει αυτό που μέχρι τώρα του φαινόταν αδύνατο πως θα μπορούσε να εκφράσει.
Σταδιακά κι ενώ τα μέλη της ομάδας έχουν “ζεσταθεί”, επιλέγεται από την ίδια την ομάδα ή από τον θεραπευτή το μέλος που θα πρωταγωνιστήσει. Ακόμη μπορεί ένα μέλος να αυτοπροταθεί, προκειμένου να επεξεργαστεί για τον εαυτό του το θέμα που έχει ήδη επιλεχθεί από την ομάδα, ή να θέσει ένα θέμα που θεωρει για τον ίδιο επείγον και η ομάδα συμφωνεί να το “δουλέψουν” όλοι μαζί.
2
Δράση ή Εκδραμάτιση
Μετά την προετοιμασία ο θεραπευτής και ο επιλεγμένος “πρωταγωνιστής”, προχωρούν τη θεραπευτική “δουλειά”, από την περιφέρεια στον πυρήνα του προβλήματος.
Ψυχόδραμα, σημαίνει κυριολεκτικά, δράση της ψυχής. Αποκαλύπτει το εσωτερικό δράμα με στόχο την κάθαρση, ακριβώς όπως στην αρχαία τραγωδία. Ο θεραπευόμενος, χρησιμοποιεί τα μέλη της ομάδας για να παίξουν τα “βοηθητικά εγώ”, τα οποία εκπροσωπούν σημαντικά πρόσωπα μέσα στο δράμα.
Η αναπαράσταση του δράματος στις περισσότερες ψυχοδραματικές συνεδρίες πραγματοποιείται σε μια καθορισμένη σκηνή. Κατά τη διάρκεια του δράματος, τα άλλα μέλη της ομάδας, κάθονται περιμετρικά της σκηνής, εκτός αν παίζουν κάποιο ρόλο, οπότε είναι κι αυτά στο κέντρο.
3
Η Σκηνή
Το ψυχόδραμα βασίζεται στην ίδια τη ζωή. Ο χώρος που ζει ένα άτομο, αναπαράγεται πάνω στη σκηνή. Εάν μια συζήτηση πραγματοποιείται για παράδειγμα μέσα σε μια κουζίνα, τοποθετούμε στη σκηνή τα τραπέζια και τις καρέκλες και δημιουργούμε έναν φανταστικό χώρο, με παράθυρα, νεροχύτη, πόρτα, ψυγείο και άλλα αντικείμενα. Ο χρόνος, ορίζεται επίσης εάν είναι μέρα ή νύχτα, η ατμόσφαιρα ζεστή ή ψυχρή, φιλική ή επιθετική. Η απόσταση επίσης ανάμεσα στους ανθρώπους και τα αντικείμενα, όλα αποτελούν σημαντικά στοιχεία, για να σκηνοθετηθει ένα δράμα. Η σκηνοθεσία του πραγματικού όσο γίνεται χώρου ενός ανθρώπου, τον βοηθάει να νιώσει ότι όντως βρίσκεται εκεί και τον προετοιμάζει να παράξει συναισθήματα και αντιδράσεις που βίωσε στον αντίστοιχο πραγματικό χώρο.
Όταν κάποιος θυμάται έναν διάλογο που εγινε πχ στο τραπέζι της κουζίνας κατά την παιδική του ηλικία, είναι σημαντικό να υπάρχουν τα άτομα που υπήρχαν στην πραγματική ζωή και οι ρόλοι αυτοί θα εκδραματιστούν από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Μπορούμε συχνά να μάθουμε περισσότερα στοιχεία παρατηρώντας με αυτόν τον τρόπο τον χώρο όπου ζει κάποιος από ό,τι θα μπορούσαμε να μάθουμε μετά από συνεδρίες που θα έπαιρναν μήνες.
4
Ο Πρωταγωνιστής
Ο πρωταγωνιστής, που σημαίνει ο πρώτος στη δράση, είναι η αντιπροσωπευτική φωνή διαμέσου της οποίας, τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας μπορούν να επεξεργαστούν τις αντίστοιχες πλευρές του εαυτού τους. Ο πρωταγωνιστής απλώς δηλώνει ποιο κομμάτι της ζωής του επιθυμεί να δουλέψει πάνω στη σκηνή. Μπορεί για παράδειγμα να είναι ο φόβος του για το θάνατο, η σχέση με το παιδί του, οι σχέσεις εξουσίας στην εργασία του. Ο θεραπευτής -σκηνοθέτης, ανοίγει σκηνές, οι οποίες αποτελούν παραδείγματα του προβλήματος στο παρών, παρελθόν, ή μέλλον, παρατηρώντας τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφορών που εκδηλώνονται μέσα σε αυτές τις σκηνές. Ο σκοπός μας στο ψυχόδραμα, είναι να εξετάσουμε το πρόβλημα στο παρόν, αφού δούμε μέσω του δράματος πως δημιουργήθηκε το πρόβλημα αυτό στο παρελθόν και προσπαθώντας να το λύσουμε, προσδιορίζοντας τον πυρήνα και τις ρίζες του προβλήματος.
5
Η Ανταλλαγή
Η ανταλλαγή είναι η στιγμή της ομαδικής κάθαρσης και ολοκλήρωσης. Μετά την ολοκλήρωση του δράματος, τα μέλη ενθαρρύνονται από τον θεραπευτή να αναγνωρίζουν τα κοινά τους σημεία με το δράμα του πρωταγωνιστή και να τα μοιραστούν. Το κάθε μέλος ανακαλύπτει πόσο μοιάζει ή δε μοιάζει με αυτό που είδε από τον πρωταγωνιστή. Οι άνθρωποι βέβαια περισσότερο μοιάζουν παρά διαφέρουν στις αντιδράσεις τους.
Στο ψυχόδραμα, όπως και στο αρχαίο δράμα, τα μέλη του κοινού, έρχονται σε συναισθηματική κάθαρση βλέποντας την εκδραμάτιση της ιστορίας ενός άλλου.
Το νόημα της ανταλλαγής να είναι συλλάβει αυτήν τη διαδικασία εκμάθησης και να επιτρέψει στα μέλη της ομάδας να εκφράσουν συναισθήματα ή γνώσεις που αποκόμισαν.. Ένας άλλος σκοπός της ανταλλαγής, είναι να καταστήσουμε φυσιολογική την εμπειρία του πρωταγωνιστή, ο οποίος ακούει πως κι άλλοι άνθρωποι αναμειγνύονται κι εκείνοι μέσα στη διαδικασία, αλλά σε διαφορετικά επίπεδα.
Το κλείσιμο της ομάδας επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης του δράματος. (από το βιβλίο της Marcia Karp, Paul Holmes, Kate Bradshow Tauron -το Ψυχόδραμα, θεωρία και πρακτική)
Για ποιό λόγο να επιλέξω το ψυχόδραμα και σε ποιους απευθύνεται;
Το ψυχόδραμα είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές θεραπευτικές τεχνικές για τις αγχώδεις διαταραχές, την κατάθλιψη, τις φοβίες και τις κρίσεις πανικού.
Αποκαλύπτει άμεσα στο άτομο τις αιτίες των προβλημάτων του και μέσα στη διάρκεια των συνεδριών αποφασίζει το ίδιο το άτομο την ώρα και τον τρόπο της αλλαγής του. Αυτό που αναζητούμε στο ψυχόδραμα, είναι ο χαμένος αυθορμητισμός. Η ιδέα του να πετάξει κάποιος το παλιό “σενάριο” και να αρχίσει να είναι αυθόρμητος είναι το ζητούμενο των ψυχοδραματικών συναντήσεων.
Ο θεραπευόμενος έχει την ευκαιρία να αναθεωρήσει το τρέχον “σενάριο” της ζωής του, που μπορεί να απέκτησε για βασιμους λόγους στο παρελθόν, αλλά πλέον δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος.
Πάνος Δήμας
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
Διεύθυνση Γραφείου
Θεμιστοκλή Σοφούλη 52 • Νέα Σμύρνη • Αθήνα.
Πληροφορίες & Ραντεβού
697 588 53 47