Ψυχοθεραπεία Πένθους
Η κατάσταση που επέρχεται το άτομο όταν βιώνει κάποια απώλεια ονομάζεται πένθος. Η έννοια του πένθους δηλώνει την αποστέρηση, την απομάκρυνση, τον αποχωρισμό, ή αλλιώς να χάνει κανείς κάτι με το οποίο έχει συνδεθεί ή έχει επενδύσει σε αυτό. Η απώλεια μπορεί να αποτελέσει ένα είδος κρίσης για το άτομο, καθώς διαμορφώνεται μια νέα κατάσταση. Πόσο μάλλον όταν είναι απροσδόκητη, όταν το άτομο δεν έχει προλάβει να δεχτεί ή να διαχειριστεί την
επικείμενη απώλεια.
Το πένθος από μια απώλεια μπορεί να το αισθανθούμε γιατί έφυγε από τη ζωή ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, αλλά όχι μόνο. Ο χωρισμός από μια σχέση, η απώλεια εργασίας, αλλά και πράγματα που θεωρητικά έχουν μικρότερη βαρύτητα, όπως η αλλαγή κατοικίας ή αλλαγές που έρχονται από μια ασθένεια, ακόμη και από την απώλεια ενός αγαπημένου αντικειμένου με ιδιαίτερη συμβολική αξία για το άτομο.
Τα συμπτώματα του πένθους
Το πένθος όπως και ο θρήνος αποτελόυν φυσιολογικές αντιδράσεις των ανθρώπων στην απώλεια. Στη βιβλιογραφία πραγματοποιείται μια διάκριση μεταξύ του φυσιολογικού πένθους και του περιπεπλεγμένου ή αλλιώς παθολογικού πένθους. Η διαφορά ανάμεσα στα δύο είδη έγκειται στο ότι το περιπεπλεγμένο πένθος ή θρηνος, παρεκκλίνει από το φυσιολογικό, ως προς τη χρονική διάρκεια και τη συναισθηματική ένταση των αντιδράσεων. Το τι είναι όμως φυσιολογικό και τι όχι, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες που είναι εξαιρετικά εξατομικευμένοι και κάθε φορά συνυπολογίζονται αρκετοί παράγοντες για να διευκρινιστεί. Έχει να κάνει με την προσωπική ιστορία του ατόμου που πενθεί, το βαθμό εξάρτησης από τον θανόντα, (εάν το πένθος αφορά σε θάνατο σε οικείο ή συγγενικό άτομο), τη σχέση του με την ιδέα του θανάτου, τη στιγμή που συμβαίνει το γεγονός αλλά και το ψυχολογικό του προφίλ γενικότερα. Πένθος βιώνουμε και ύστερα από ένα χωρισμό από τον-τη σύντροφό μας, από το χωρισμό μας από ένα φίλο, από την απώλεια του κατοικίδιου μας, της εργασίας μας ή ακόμη και από την απώλεια ενός αγαπημένου αντικειμένου.
Τα συμπτώματα ποικίλλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Σε καταστάσεις φυσιολογικού πένθους έχουμε καταθλιπτική διάθεση, έλλειψη ενδιαφέροντος για αγαπημένες δραστηριότητες, δυσκολευόμαστε στον ύπνο και διαταράσσεται η διατροφή μας. Στην περίπτωση του παθολογικού πένθους συναντάμαι συχνά έντονες καταχρήσεις, ακόμη και αυτοκαταστροφικές τάσεις.
Ψυχοθεραπεια & Πενθος
Τα στάδια του πένθους
1
Άρνηση
“Δεν μπορεί να μου συμβαίνει αυτό” Πρόκειται για το αρχικό σοκ που βιώνει το άτομο μετά από ένα τραυματικό γεγονός και περιλαμβάνει τη συνειδητή ή ασυνείδητη άρνηση του αποδοχής του γεγονότος και της νέας πραγματικότητας που σηματοδοτεί.
2
Θυμός
“Γιατί συνέβει αυτό σε μένα; που έχω φταίξει για να μου συμβεί κάτι τέτοιο;” Εμφανίζεται θυμός ακόμη και στο πρόσωπο που χάθηκε. Ο θυμός και οι εκφράσεις του, αποτελούν φυσιολογικές και απαραίτητες αντιδράσεις στην πορεία του πένθους και αντανακλούν την αναγνώριση της έλλειψης ελέγχου από μέρους του πενθούντα πάνω στο γεγονός της απώλειας.
3
Διαπραγμάτευση
“Αν γίνω καλύτερος άνθρωπος, θα τον φέρω πίσω” Στο στάδιο αυτό οι πενθούντες συχνά διαπραγματεύονται την επιστροφή του αγαπημένου τους με αλλαγές στις πεποιθήσεις και τη συμπεριφορά τους”.
4
Κατάθλιψη
Είμαι πολύ θλιμμένος/η, δεν μπορώ να το ξεπεράσω” “τι νόημα έχει πια η ζωή;” Όταν οι πενθούντες αναγνωρίσουν ότι οι προσπάθειες διαπραγμάτευσης αποτυγχάνουν, η προσοχή τους κατευθύνεται στο παρόν και εισέρχονται στο στάδιο της κατάθλιψης.
5
Αποδοχή
“Το προσπαθώ..” “Αισθάνομαι προετοιμασμένος για το μέλλον”. Είναι το τελευταίο στάδιο του μοντέλου κατά το οποίο οι πενθούντες προχωρούν στην αποδέσμευση, συνειδητοποιώντας την αντικειμενική πλευρά της απώλειας.
Πως αντιμετωπίζεται θεραπευτικά το πένθος;
Στη μελέτη μου “το πένθος από μια Ανθρωπολογική ματιά”, δημοσιευμένη στο βιβλίο “ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ -προβληματισμοί και κλινικές πρακτικές (Εκδόσεις Παπαζήσης Αθήνα 2013)” και μέσα από μια έρευνα σε διάφορους πολιτισμούς αλλά και στην Ηπειρωτική Ελλάδα, είχε πολύ ενδιαφέρον το πως αντιμετωπίζουν το πένθος οι άνθρωποι από διαφορετικούς πολιτισμούς. Αυτό που εμφανίζεται ως κοινό σε όλους τους πολιτισμούς, είναι το πόσο σημαντικός είναι ο κοινωνικός ιστός , οι συγγενείς και η γειτονιά στην παρηγοριά του πενθούντα, κάτι που στις σύγχρονες πόλεις λείπει. Άνθρωποι στην ίδια πολυκατοικία μπορεί να είναι εντελώς άγνωστοι μεταξύ τους και να μη γνωρίζουν το πένθος που ίσως περνάει ο διπλανός τους.
Το έλλειμμα αυτό του κοινωνικού και συγγενικού δικτύου, έρχεται να καλύψει πολύ συχνά η ψυχοθεραπεία. Ο πενθούντας βρίσκει έναν ασφαλή τόπο να ακουμπήσει τη βαθιά θλίψη του και με τη βοήθεια του ψυχολόγου, να μπορέσουν να προσαρμοστούν και να αναπλαισιώσουν τη ζωή τους στις νέες συνθήκες. Μέσω της ψυχοθεραπείας ο πενθούντας αρχίζει σιγά σιγά να βλέπει φως στο αδιέξοδο που βιώνει. Ιδιαίτερα ωφέλιμη σε αρκετούς θεραπευόμενους σε μια επόμενη φάση του πένθους και αφού έχουμε βγει από στάδιο του θρήνου και της απελπισίας είναι και η ομαδική ψυχοθεραπεία. Στην ομάδα ο πενθούντας βρίσκει μια νέα συμβολική οικογένεια και αυξάνει κατά πολύ το αίσθημα της ασφάλειας που χρειάζεται για να ξεπεράσει το πένθος του.
Πάνος Δήμας
Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής
Διεύθυνση Γραφείου
Θεμιστοκλή Σοφούλη 52 • Νέα Σμύρνη • Αθήνα.
Πληροφορίες & Ραντεβού
697 588 53 47